Müslüman düsünürler Islam cografyasinin her tarafinda Islam düsüncesine katkida bulunmuslardir. Bu düsünürler Islam inançlarini savunmuslar ve inançlarin yozlasmasini önlemek için ellerinden gelen bütün çabalari göstermislerdir. Müslüman âlimlerinin birakmis olduklari kültürel miras onlarin Islam'i anlama ve anlatma çabalarinin en güzel taniklarindandir. Tarihin belli bir döneminde, bir takim kültürel, siyasî ve sosyal nedenlerle ve özellikle de insan düsüncesinin farkliliginin dogal bir yansimasi olarak Müslümanlar arasinda görüs ayriliklari ortaya çikmistir. Dogal olan bu görüs ayriliklarini asarak farkli ekol ve düsünüsteki âlimlerin Islam düsüncesine yaptiklari katkilardan yararlanmak ve çagimiz arastirmacilarina sunmak önem arz etmektedir. Islam düsünce tarihi içerisinde çok çesitli firkalar tesekkül etmistir. Islam düsüncesinin ana damarini olusturan Sünnî anlayisin yaninda önemli bir yorum sekli de Siâ'dir. Siâ'nin alt gruplarindan olan Zeydiyye Sünnî, Mu'tezilî ve Siî üçgeni içerisinde orta bir yerde durmaktadir. Zeydiyye'nin bu konumu adi geçen yorum sekillerinden disinda kendine özgü bir sekil almaktadir. Bu özelliginden dolayi arastirmacilarin ilgisini çekmektedir. Bizim çalismamiz Zeydiyye'nin Kelâm konularina getirdigi yorum, bu yorumun en önemli temsilcilerinden kabul edilen Kâsim b. Ibrahim er-Ressî ve onun Kelâmî görüslerinden olusmaktadir. Bu çalisma bir Giris ve üç Bölümden olusmaktadir. Giriste Zeydiyye Mezhebi, Ana Hatlariyla Zeydiyye'nin Kelâmî Görüsleri ve Zeydiyye-Mu'tezile Iliskisi incelenmistir. Çalismamizin ana gövdesini Ressî'nin Kelâmî görüsleri olusturdugundan dolayi Giris kisa tutulmustur. Giris Ressî'nin görüslerini ve onun Zeydiyye kelâmina katkilarini anlamada bir zemin olusturmustur. Çalismamizin Birinci bölümü Kâsim er-Ressî'nin hayati, eserleri ve hakkinda yapilmis çalismalardan olusmaktadir. Ressî'nin çok erken dönemde yasamis olmasi onun görüslerini ve etkilerini anlama bakimindan daha da önem arzetmektedir. Ressî Zeydiyye içerisinde akli öne çikaran ve kendisinden sonraki Zeydî anlayisa ve Mu'tezile'ye itikadî ve fikhî fikirleriyle etki eden III/IX. asir Zeydiyye'sinin en önemli âlimlerindendir. Onun Zeydiyye'nin sistematigini kurmasi ve daha sonra gelen Zeydî âlimlere etkisi göz önünde bulunduruldugunda bu durum daha da önem kazanmaktadir. Bu çalismada Ressî'nin görüsleri etrafinda diger bazi Zeydî kelâm âlimlerinin görüsleriyle zaman zaman kiyaslamaya gidilerek Zeydiyye'nin Kelâm anlayisi sergilenmeye çalisilmistir. Ikinci bölümde Ressî'nin Kelâm metodu, bilgi kaynaklari, kendine özgün yorumuyla bes ilkesi ve Zeydiyye-Mu'tezile etkilesimindeki rolü incelenmistir. Onun bes ilkesi Mu'tezile'nin bilinen bes ilkesinden farkli olmakla birlikte Imâmet konusunun disinda hemen hemen bütün konularda Mu'tezile gibi düsünmektedir. Bilgi kaynaklarinin basina akli koymasi ve diger bilgi kaynaklarini akli esas alarak yorumlamasi onun Mu'tezilîligini göstermektedir. Nitekim sistematik Kelâm konularini islerken bunu eserlerinin her yerinde görmek mümkündür. Üçüncü bölümde Ressî'nin sistematik Kelâm konularini ele alisi incelenmistir. Varlik ve Tanri anlayisi, Allah'in varligini ve birligini ispatta kullandigi deliller, Allah'in isimleri, sifatlari, Allah'a sey denilmesi ve Ru'yetullah gibi konular bu bölümde incelenmistir. Ressî Allah'in varligi ve birligini ispata büyük önem vermistir. Eserlerinin büyük bir bölümünü bu konuya ayirmistir. Buradan dönemindeki ilhadî yaklasimin yayginligi anlasilmaktadir. Allah'i inkâr edenler ile tesbih ve tecsime düsenler onun birinci derecede muhataplari olarak görünmektedir. O, hür irade ve kader, büyük günah, hüsün-kubuh gibi konularda aklî metodu kullanmis ve sistematigini bu yönde kurmustur. Çalismamiz bir sonuçla bitirilmistir
Anahtar Kelimeler: Zeydiyye, Kelam, Kasim er-Ressi, Mu'tezile
227 sayfa
Yayınevi: Ahenk Yayınları
Van, 2008