ABDULLATİF EL- HARPUTÎ
“TENKİHU’L KELAM FÎ AKAİDİ EHLİ’L İSLAM”
KELAM İLMİNE GİRİŞ
“İlahiyat, Nübüvvet, Sem’iyyat, İmamet”
Kitabın müellifi “Yeni Devir Kelam İlmi” âlimlerinden Abdullatif Harputi’dir. Harputî bu eserini yaklaşık 115 yıl önce “Darü’l Fünûn ve Medrestü’l Vaizin”de İlm-i Kelam Muallimi olarak görev yaparken hazırlamıştır. Kitap 19. Asrın sonu ile 20 asrın başında, doğu ve batıdaki gelişmelere göre yenilikçi bir anlayışla akıl ve nakil uyumluluğu içinde hazırlanmıştır. Müellif “Tenkîhu'l Kelâm Fi Akâid-i Ehli'l- İslâm” eserinin hazırlama gerekçesini şöyle açıklamıştır: “Daru’l-Fünûn-ı Osmaniye”de Kelâm İlmini tedrisle görevlendirildiğimde, dinin esas inançlarını içeren, inatçı ve çağdaş dinsizlere karşı koyan bir kitap arayışına girdim. Geçmiş Ehl-i Sünnet kelamcılarına ait böyle bir kitaba rastlamadım. Kelâm ilmi duruma ve konuma göre tedvin edilmelidir. İşte bunlar, beni tedris ve müzakere ortamında böyle bir kitabı yazmaya sevk etti. Bunu hak olan dinimizi ve doğru olan kitabımızı, hile ve saptırma yoluyla savaşanların saldırısına karşı savunmak için yaptım. İslâm inanç esaslarımızı, sahih kelâm kitaplarından derleme yoluna gittim. Sonuçta kitap, içerdiği konular bakımından çağdaş dinsizleri tenkit konusunda akıl sahiplerine örnek olabilecek bir şekle geldi.”
Kitaba, bir mukaddime ile başlanmaktadır. Bu kısımda kelamın tanımı, konusu, gayesi, ilim, nazar, delil, cevher, araz, ruh, akıl ve nefis gibi birçok konuya yer verilmiştir. Birinci bölümde İlahiyat ana başlığı altında İsbat-ı Vacib, sıfatlar, efali ibad, hidayet, dalâlet, rızık ve ecel gibi konular işlenmiştir. İkinci bölümde, nübüvvet, nübüvvetin anlamı, ispatı, aklen sübutu, mucizelerle ispatı, Hz. Peygamber (sav)’ın nübüvveti, ispatı, özellikleri, veli ve keramet gibi konular yer almıştır. Üçüncü bölüm Sem’iyyat olup; kabir, berzah, kıyamet alametleri, cennet, cehennem gibi konuları içermektedir. Kitap imamet kısmiyle tamamlanmıştır.
Alanında önemli bir boşluğu dolduran söz konusu eser, ana metni Arapça, açıklamalı dip notları ise Osmanlıca yazılmıştır. Eser, günümüz bilim hayatına ve yeni neslin istifadesine sunulmak amacıyla tercüme edilmiş ve sadeleştirilmiştir. Ayrıca müellifin daha sonra “Teknkihu’l Kelam’ın tamamlanması için yazdığı anlaşılan “Tekmile-i Tenkihu’l Kelam” isimli eserindeki açıklamalar da bu çalışmaya köşeli parantezler içinde aktarılmıştır. Böylece eserin tamamının bir arada görünmesi için tercüme kısmı, Arapça metni ve açıklamalı dip notlar bölümü sistematik bir dip not sırlamasıyla gösterilmiştir. Bu durumda okuyucu, Arapça metni, tercümeyi ve dip notlardaki açıklamaları bir arada bulabilecektir.